به التهابی که توسط عفونت مایع اطراف مغزی و نحاعی بوجود می آید مننژیت گفته می‌شود. شایع‌ترین علل مننژیت مغزی، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی است.

مننژیت مغزی چیست؟

مننژیت مغزی عفونتی نادر است که بر غشاهای ظریف که مغز و نخاع را پوشش می‌دهند تاثیر می‌گذارد. مننژیت عفونتی است که هم کودکان و هم بزرگسالان را می‌تواند درگیر کند.

انواع مختلفی از این بیماری از جمله مننژیت باکتریایی، ویروسی و قارچی وجود دارد که توسط بسیاری از ارگانیسم‌های مختلف از جمله باکتری‌ها و ویروس‌ها ایجاد می‌شود. تشخیص علت اصلی بیماری مننژیت مهم است زیرا درمان بسته به علت آن متفاوت است.

مننژیت می‌تواند به‌ سرعت باعث آسیب شود اما تاثیر آن می‌تواند یک عمر باقی بماند. مننژیت می‌تواند زندگی افراد را دگرگون کند و قربانیان بسیاری را با اثرات پس از این بیماری باقی بگذارد. شما می‌توانید از بیماری مننژیت از طریق واکسیناسیون و حفظ شیوه زندگی سالم جلوگیری کنید.

در صورت مشاهده علائم مننژیت باید سریعا به اورژانس مراجعه کنید. مننژیت باکتریایی می‌تواند کشنده باشد. هیچ راهی برای تشخیص مننژیت باکتریایی از ویروسی، غیر از تشخیص حسی شما وجود ندارد.

متخصص نیاز به انجام آزمایشاتی برای تعیین نوع بیماری مننژیت دارد و سپس پزشک متخصص مغز و اعصاب با توجه به علائم می‌تواند درمان مناسب را توصیه کند.

انواع مننژیت مغزی

عفونت‌های ویروسی و باکتریایی شایع‌ترین علت‌های مننژیت هستند. اگر چه چندین شکل دیگر از مننژیت نیز وجود دارد از جمله کریتوکوک که به‌ وسیله عفونت قارچی ایجاد می‌شود و کارسینوماتوس که مربوط به سرطان است اما این نوع‌ها نادر هستند.

به طور کلی انواع مننژیت شامل موارد زیر است:

• مننژیت باکتریایی
• مننژیت ویروسی
• مننژیت قارچی

مننژیت باکتریایی

مننژیت باکتریایی بیماری بسیار جدی است که در صورت ابتلای والدین یا فرزندانشان حتما دریافت کمک پزشکی نیاز است. مننژیت باکتریایی اگر سریعا درمان نشود می‌تواند مرگبار باشد و یا منجر به آسیب مغزی شود.

مننژیت باکتریایی با چندین باکتری متفاوت ایجاد می‌شود و در بسیاری از موارد زمانی شروع می‌شود که باکتری‌ها از سینوس‌ها، گوش‌ها یا گلو به جریان خون منتقل شوند و سپس باکتری‌ها از طریق جریان خون به مغز منتقل می‌شوند. باکتری‌هایی که مننژیت را ایجاد می‌کنند می‌توانند در زمانی که افراد مبتلا، سرفه یا عطسه می‌کنند گسترش یابند.

مننژیت ویروسی

مننژیت ویروسی شایع‌تر از فرم باکتریایی آن است و معمولا (اما نه همیشه) خطر کمتری دارد. تعدادی از ویروس‌ها از جمله چندین ویروس ایجاد کننده اسهال می‌توانند بیماری مننژیت ویروسی را ایجاد کنند. مننژیت ویروسی معمولا بدون درمان نیز رفع می‌شود.

مننژیت قارچی

شیوع مننژیت قارچی بسیار کمتر از دو نوع دیگر بیماری است و افراد سالم به‌ ندرت به آن مبتلا می‌شوند. کسی که مشکل سیستم ایمنی بدن (به‌ عنوان مثال ایدز) دارد بیشتر احتمال دارد که به این نوع مننژیت آلوده شود.

علت مننژیت مغزی چیست؟

مننژیت مغزی تقریبا همیشه ناشی از عفونت باکتریایی یا ویروسی است که در جایی از بدن غیر از مغز، مانند گوش، سینوس یا گلو ایجاد می‌شود.

علت بروز مننژیت مغزی می‌تواند موارد زیر باشد:

• عفونت قارچی
• سیفلیس
• بیماری سل

عوامل خطرساز برای افراد مبتلا به مننژیت

بعضی از عوامل خطر ابتلا به مننژیت موارد زیر هستند:

• ایمنی نامناسب بدن
• زندگی اجتماعی
• بارداری
• سن
• کار با حیوانات

ایمنی نامناسب بدن

افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی بیشتر به عفونت دچار می‌شوند که شامل عفونت‌هایی است که مننژیت را ایجاد می‌کنند. برخی بیماری‌ها و درمان‌ها می‌توانند سیستم ایمنی بدن بیمار را تضعیف کنند. این موارد عبارتند از:

• اچ آی وی یا ایدز
• اختلالات خود ایمنی
• شیمی‌ درمانی
• پیوند عضو یا مغز استخوان

مننژیت کریپتوکوکی که توسط قارچ ایجاد می‌شود، شایع‌ترین نوع مننژیت در افراد مبتلا به اچ آی وی یا ایدز است.

زندگی اجتماعی

زمانی که افراد در محدوده نزدیک به هم زندگی می‌کنند مننژیت به‌ آسانی گسترش می‌یابد. بودن در فضاهای کوچک باعث افزایش احتمال قرار گرفتن در معرض مننژیت می‌شود. نمونه‌هایی از این مکان‌ها عبارتند از: خوابگاه‌های دانشگاه، سربازخانه‌ها، مدارس شبانه‌‌روزی و مراکز نگهداری روزانه.

بارداری

زنان باردار در معرض خطر افزایش لیستریوزیس هستند که عفونت ناشی از باکتری لیستریا است. عفونت ممکن است به فرزند در شکم مادر نیز انتقال یابد.

سن

همه سنین در معرض خطر ابتلا به مننژیت هستند. با این حال گروه‌های سنی خاص دارای خطر بالاتری هستند. کودکان زیر ۵ سال در معرض خطر ابتلا به مننژیت ویروسی هستند و نوزادان در معرض خطر ابتلا به مننژیت باکتریایی هستند.

کار با حیوانات

کارگران مزرعه و سایر افرادی که با حیوانات کار می‌کنند بیشتر در خطر ابتلا به لیستریا هستند.

مننژیت مغزی چه علائمی دارد؟

شایع‌ترین علائم مننژیت در بزرگسالان عبارتند از:

• خشکی و درد گردن به‌ خصوص هنگامی که فرد سعی می‌کند چانه‌اش را به قفسه سینه‌اش نزدیک کند.
• تب
• سردرد
• استفراغ
• بی خوابی
• تشنج

علائم مننژیت

علائم مننژیت در کودکان و افراد مسن و افراد با سایر مشکلات پزشکی ممکن موارد زیر باشد:

• نوزادان ممکن است بدخلق باشند و از خوردن اجتناب کنند. آن‌ها ممکن است خارش داشته باشند و زمانی که در بغل گرفته می‌شوند گریه کنند.
• کودکان ممکن است رفتاری همانند زمان ابتلا به آنفولانزا از خود بروز دهند. آن‌ها ممکن است سرفه کنند و یا مشکل تنفس داشته باشند.
• سالمندان و افراد با مشکلات دیگر پزشکی ممکن است فقط سردرد و تب جزیی داشته باشند.

عوارض مننژیت چیست؟

عوارض مننژیت عبارتند از:

• از دست دادن شنوایی
• آسیب مغزی
• هیدروسفالی
• افیوژن ساب دورال یا ایجاد مایع بین مغز و جمجمه

نحوه تشخیص مننژیت

تشخیص مننژیت با بررسی سابقه پزشکی بیمار و معاینه او آغاز می‌شود. سن، سکونت در خوابگاه و حضور در مرکز مراقبت روزانه می‌تواند سرنخ‌های مهم برای تشخیص مننژیت باشند. در طول معاینه فیزیکی، پزشک به دنبال یافتن علائم زیر خواهد بود:

• تب
• افزایش ضربان قلب
• خشکی گردن
• کاهش هوشیاری

تشخیص مننژیت

پزشک همچنین پونکسیون کمری را تجویز می‌کند. این تست نمونه‌برداری از سی اس اف یا مایع مغزی نخاعی ستون فقرات کمری جهت بررسی است و به پزشک اجازه می‌دهد تا افزایش فشار بر سیستم عصبی مرکزی را بررسی کند و همچنین می‌تواند التهاب یا باکتری در مایع نخاعی را پیدا کند.

این آزمایش همچنین می‌تواند برای تعیین بهترین آنتی‌بیوتیک جهت درمان مفید باشد. سایر تست‌ها نیز ممکن است برای تشخیص مننژیت تجویز شود. تست‌های رایج عبارتند از:

• کشت خون
• شمارش خون
• اشعه ایکس
• سی‌ تی‌ اسکن

کشت خون

آزمایش کشت خون، باکتری‌های خون را شناسایی می‌کند. این باکتری‌ها می‌توانند از خون به مغز منتقل شوند. باکتری‌های نایسریا مننژیتیدی (N. meningitidi) و اس.پنومونیا (S. pneumoniae ) می‌تواند سپسیس و مننژیت را ایجاد کنند.

شمارش خون

شمارش کامل خون شاخص کلی سلامت است که تعداد سلول‌های قرمز و سفید در خون را بررسی می‌کند. سلول‌های سفید خون در برابر عفونت مبارزه می‌کنند. شمارش معمولاً در مننژیت افزایش می‌یابد.

اشعه ایکس

اشعه ایکس قفسه سینه می‌تواند وجود پنومونی، سل و یا عفونت‌های قارچی را نشان دهد. مننژیت ممکن است پس از پنومونی رخ دهد.

سی‌ تی‌ اسکن

سی‌ تی‌ اسکن سر می‌تواند مشکلی مانند آبسه مغزی یا سینوزیت را نشان دهد. باکتری‌ها می‌توانند از سینوس‌ها به مننژها پخش شوند.

روشهای درمان مننژیت مغزی

مننژیت باکتریایی با مصرف آنتی‌بیوتیک در بیمارستان درمان می‌شود. بیمار همچنین دگزامتازون، که نوعی داروی استروئیدی است، دریافت می‌کند. بیمار با دقت تحت بررسی و مراقبت قرار می‌گیرد تا از مشکلات جدی مانند کاهش شنوایی، تشنج و آسیب مغزی جلوگیری شود.

مننژیت ویروسی شایع‌تر است و بیشتر افراد مبتلا به این نوع بیماری تقریبا ۲ هفته بعد بهبود می‌یابند. در موارد خفیف، بیمار تنها به درمان خانگی نیاز دارد. درمان خانگی مننژیت شامل مصرف دارو برای کاهش و رفع تب و درد و نوشیدن مایعات کافی برای رسیدن آب کافی به بدن است.

اقدامات لازم جهت پیشگیری از مننژیت

داشتن شیوه سالم زندگی، به‌ ویژه اگر بیمار در معرض خطر قرار گیرد، مهم است. سبک سالم زندگی شامل موارد زیر می‌شود:

• استراحت کافی و مناسب
• ترک دخانیات
• اجتناب از تماس با افراد بیمار

اگر کسی در تماس نزدیک با یک یا چند فرد مبتلا به عفونت مننژیت باکتریایی بوده است پزشک می‌تواند آنتی‌بیوتیک‌هایی را برای پیشگیری به او بدهد تا احتمال ابتلا به بیماری را کاهش دهد. واکسیناسیون همچنین می‌تواند در برابر انواع مختلف مننژیت از بدن محافظت کند. واکسن‌هایی که می‌توانند از مننژیت جلوگیری کنند عبارتند از:

• واکسن اکسن، هموفیلوس، آنفلوانزای نوع ب
• واکسن کونژوگه پنوموکوک
• واکسن مننژاکوک

دو دوز واکسن مننگوکوک برای همه نوجوانان و حداقل یک دوز برای همه‌ی نوزادان ۶ هفته و بالاتر و یا افراد با مشکلات سیستم ایمنی یا طحال آسیب‌ دیده یا از دست‌ رفته توصیه می‌شود. این واکسن برای سفر به کشورهایی که در آن مننژیت شیوع دارد نیز مورد نیاز است.